Адзін са знаёмых Алеся Пушкіна распавёў у фэйсбуку, як учора ў Бабры хавалі мастака, які памёр у ноч на 11 ліпеня ў бальніцы, куды яго прывезлі з гродзенскай турмы. У сакавіку 2022 года суд адмераў яму пяць гадоў калоніі.
— А вы ведаеце галоўную таямніцу Алеся? — старэйшая сястра Святлана зрабіла шматзначную паўзу… — Я малявала за яго ў школе! Я на год старэйшая. Ён — у першым, я — у другім класе. Ён не ўмеў маляваць. А потым… як залезе на печ, возьме просты аловак і малюе старажытнае войска, коней, пікі. Адно і тое ж малюе. І ўсё. Ён пайшоў, пайшоў…
Сёння (у чацвер. — «НН») адбылося пахаванне Алеся Пушкіна — хрысціяніна і таленавітага мастака. Год таму яму вынеслі прысуд — пяць гадоў калоніі. Да гэтага ён яшчэ год адседзеў у следчым ізалятары. Тры дні таму родным паведамілі, што ён памёр у бальніцы, куды яго прывезлі з гродзенскай турмы.
Я спачатку не паверыў. Шок. Бачыў жа яго на судзе здаровым, поўным энергіі. З чаго яму паміраць?.. Вырашыў прыкласці ўсе намаганні для таго, каб праявіць даніну павагі і праводзіць Алеся ў апошні шлях.
Устаў без дзесяці пяць. Падрыхтаваў сям'і сняданак, хутка закінуў у рот кашу з бутарам і бягом на электрычку. На платформе сустрэў знаёмых. Таксама туды ж. Дзве з паловай гадзіны шляху. Праязджаем прыпынак Новае Жыццё… Паказальная назва. Памятаю, як у час вучобы ў семінарыі дваццаць гадоў таму ездзіў гэтай дарогай кожную нядзелю — дапамагаў маленькай пратэстанцкай царкве. Наведваў бабулек. Падбадзёрваў як мог — спяваў песні, чытаў Біблію, казаў пропаведзі. Нахлынулі ўспаміны.
Наступны прыпынак — вёска Бобр. Прыехаў. З розных вагонаў выходзяць людзі з кветкамі. Нашы. Дзядзька Андрэй, праваслаўны бард, з якім мы ўжо не адзін год знаёмыя, узяў на сябе ролю правадыра. Алесь — хросны яго сына. Ды і ў праваслаўе яго прывёў таксама Алесь. Можна было паехаць на аўтобусе, але большасць вырашылі ісці пешшу каля двух з капейкамі кіламетраў. Спачатку дарогай, потым сцяжынкамі ўздоўж вайсковай часці і полем з пшаніцай. Надвор'е з раніцы — любата. Сонейка, ветрык, птушачкі спяваюць. Жыццё вакол…
Ідзём [з электрычкі ў Бобр са знаёмымі, якія таксама прыехалі на пахаванне], размаўляем. Марк Шагал з яго светлым жывапісам быў арыенцірам для Алеся. Хацеў як той — жыць пад сто гадоў і працаваць да апошняга. Памерці як Шагал — у сваім доме… Менавіта ў Віцебску была адкрыта першая персанальная галерэя Пушкіна!
Да царквы і веры ставіўся сур'ёзна — рэгулярна спавядаўся, прычашчаўся. А тая знакамітая намаляваная Алесем у 1997-м фрэска Страшнага Суда ў царкве ў Бабры (царква згарэла ў 2011) — усе кажуць пра двух персанажаў, намаляваных там. Але насамрэч там ёсць яшчэ адзін распазнавальны. Побач з тымі двума. Справа Алесь адлюстраваў сябе з палітрай фарбаў…
Падыходзім да доміка. Плот з камянёў і пляцень з палак. Прыгожа. Мы прыйшлі адны з першых. Сустракае жонка нябожчыка — спадарыня Яніна. Побач дзеці — малодшыя сын і дачка. Потым дзве старэйшыя дачкі падышлі.
Людзі стаяць уздоўж дома са слязамі на вачах. У руках кветкі. Белыя, чырвоныя. А яшчэ — васількі. Стараючыся не прыцягваць да сябе лішняй увагі, фоткаю наваколлі. А там… краявіды! Вачэй не адарваць. Поле, рэчка, лазня, агарод. Зайшоў за дом і бачу акуратна засланы падмурак. Алесь планаваў пашырыць дом. Дабудаваць яго…
За хлявом — памяшканне для адзіноты з таблічкай «дэпутацкі пакой». На рагу ўчастка — бяроза, а побач — пагрызены бабрамі слуп. Раней там быў турнік для падцягванняў, аднак без гаспадарскай рукі слуп пахіліўся ўбок. Па двары бегаюць маленькія кураняты. Певень рэгулярна нагадвае пра сябе кукарэканнем.
Пад'ехаў катафалк. Прывезлі труну з целам. Паставілі ў двары. Людзі падыходзяць, глядзяць, плачуць. Алеся цяжка пазнаць пад пластом грыму. Худы, кароткі вожык валасоў. Апрануты ў вышыванку. Побач з галавой — яго знакаміты карычневы капялюш. Родныя селі каля труны. Далі магчымасць прысутным сказаць развітальныя словы.
Перадаў словы падтрымкі і спагады ад беларусаў Канады, якія папрасілі мяне аб гэтым. Падзяліўся ўражаннямі аб сустрэчы з Алесем на яго судзе. Якім я яго памятаю: яркім, перакананым, у нейкай меры «не ад гэтага свету». Як глядзеў на яго і думаў: я б так не змог. І ніхто б так не змог, як ён. І я веру — тое, што ён рабіў, было прэзентацыяй яго веры і надзеі на Госпада. І цяпер ён знаходзіцца там — у Царстве Нябеснага Айца, дзе мы абавязкова сустрэнемся…
Добрыя словы гучалі з вуснаў кожнага, хто гаварыў. Людзей у двары станавілася ўсё больш. Калі паўстала паўза, спадар Андрэй пачаў чытаць малітваслоў і псалмы. Я таксама падключыўся. Мы чаргаваліся. Каля труны прагучала дваццаць сем псалмоў. Было бачна, як словы Пісання знаходзілі водгук у сэрцах прысутных. Перажыванні псалмапеўца і цара Давіда актуальныя і для беларусаў у дваццаць першым стагоддзі:
«Госпадзе! Рана пачуй голас мой — рана паўстану перад Табою і буду чакаць, бо Ты Бог, Які не любіць беззаконня; у Табе не запануе ліхі; бязбожныя не застануцца перад вачыма Тваімі: ты ненавідзіш усіх, хто чыніць беззаконне. Ты загубіш тых, хто хлусіць; крыважэрнага і вераломнага цураецца Гасподзь. … Асудзі іх, Божа, хай загінуць яны ад намераў сваіх; па мностве бязбожнасці іхняй адкінь іх, бо яны ўзбунтаваліся супраць цябе. І ўсцешацца ўсе, хто спадзяецца на цябе, вечна будуць радавацца, і ты будзеш апекавацца над імі; і будуць хваліцца Табою тыя, хто любіць Імя Тваё…» Пс 5.
Надышоў час для адпявання ў храме. Недалёка — метраў за трыста. Вырашылі абысціся без катафалка. Узялі на плечы і панеслі. Меў гонар паўдзельнічаць у гэтым. Уздоўж дарогі — мясцовыя ў жалобным адзенні з кветкамі. Праводзілі труну са слязамі на вачах і далучаліся да працэсіі.
Было бачна, што на радзіме Алеся любяць простыя людзі.
Святар ужо чакаў нас. Занеслі ў храм. Кожны ўзяў свечку. Было відаць, што айцу Віктару не ўпершыню — практычна на памяць праспяваў словы малітвы. Сцены храма пустыя. Толькі іконы ў рамках. Відавочна, «каб пазбегнуць», вырашылі не дапускаць Алеся да роспісу гэтага храма, каб чаго зноў не выйшла. Я чакаў слоў суцяшэння ад святара ў канцы. Сваімі словамі, на зразумелай мове. Як звычайна бывае. Але іх не было. І на могілках ён не з'явіўся.
Аглушальна грымнуў некалькі разоў звон. Цела пагрузілі ў катафалк. Людзі размеркаваліся па машынах. Мяне запрасілі незнаёмыя людзі праехаць з імі. Каля крамы стаіць цёмная «Хёндэ». Людзі зразумелі, што там з самай раніцы сядзяць … «таварышы» і ўсіх здымаюць на камеру.
Могілкі за два кіламетры ад храма. Надмагіллі патанаюць у зеляніне. Ланцужок людзей пацягнуўся ўглыб агароджанай прасторы. Узгорак, які памятае і Напалеона, і немцаў. Нават лініі акопаў бачныя. Месца абраў сам Алесь. Ледзь збоку, злева, паміж каранямі соснаў. Побач пахавана сям'я Радзівілаў!
Добрае суседства. Праз пару метраў ад магілы — круты схіл. А зверху, паміж дрэвамі — неба.
Каля ста чалавек сабралася. Людзі ля труны дзеляцца з прысутнымі ўспамінамі. Добрыя словы разносяцца паміж магіл. Адзін, другі, трэці… Каля гадзіны гэта працягвалася. Распарадчык — з мясцовых, сябар Алеся — дае дакладныя ўказанні. Час хаваць… Людзі пацягнуліся да труны развітвацца. Пасля пахавання ўсіх запрашаюць вярнуцца да дома. Там падрыхтаваны памінальны стол.
Як толькі ўсе сабраліся ля стала — пачаў імжыць дожджык. Сонца свеціць і дождж. Літаральна некалькі хвілін. Для ўсіх прысутных было відавочна — гэта знак, што і неба гаруе разам з намі. Трохі перакусіўшы, людзі зноў сталі дзяліцца гісторыямі пра Алеся.
З болем у сэрцы развітваюся. Пара ехаць дадому.
Царства табе Нябеснае, дарагі Алесь Пушкін».
Каментары