У новым кіно раскрылі «Адысею» з незвычайнага боку — атрымалася вельмі прыгожа

Што вы ведаеце пра легендарнага Адысея? Напэўна, згадаеце яго як гераічнага ваяра, магчыма, успомніце яго востраў Ітаку і жонку Пенелопу, мо і ўспомніце, што эпапею пра Адысея напісаў грэк Гамер. Але ці думалі вы, што было з Адысеем пасля таго, як усе подзвігі адышлі ў мінулае?

Пра гэта зняў свой новы фільм італьянец Уберта Пазаліні. Яго «Вяртанне» — гэта апошнія часткі гамераўскай «Адысеі», адаптаваныя да нашага часу так, што і праз тысячагоддзі пасля Гамера мы знойдзем тут важнае для сябе.

Мы на востраве Ітака. Некалі Адысей, цар Ітакі, пакінуў востраў, жонку Пенелопу і сына Тэлемаха, каб са сваёй арміяй заваяваць Трою. Цягнуліся дні без уладара, ператвараліся ў месяцы і гады, а Адысея і яго салдат усё не было. І тады жыхары вострава паверылі, што цар загінуў, ён да іх ужо не вернецца.

Не паверыла толькі Пенелопа — жанчына, як магла, хавалася ад шматлікіх прапаноў шлюбу. Але моцнай царыцы з яе не выйшла, і востраў паціху прыходзіў у заняпад. Малады Тэлемах таксама не дапамагаў маці, хіба што хаваўся за яе спінай ад праблем.

У такія часы Адысей вярнуўся на Ітаку, прычым зусім не так, як вяртаюцца героі. Не было ваеннага трыўмфу і вялікага свята — яго, голага і пабітага, прыбіла хвалямі да берага вострава, і ніводзін з яго людзей з ім не вярнуўся. Такому Адысею няпроста вярнуцца ў палац, нават няпроста прызнацца мясцоваму бядняку, хто ён такі, бо ён ведае, чаго ад яго чакаюць людзі. Ды і складана адказваць на непазбежныя пытанні: чаму ён вярнуўся адзін, дзе ён быў столькі часу, ці не здрадзіў на шляху дадому сваёй сям’і і народу?

Павялічыць

Адзін з кранальных момантаў фільма — размова Пенелопы і Адысея, калі ён яшчэ не прызнаўся, кім з’яўляецца, і калі яна яшчэ бачыла ў ім толькі ваяра, які быў у Троі. Гэта невялікі дыялог, але выдатная акцёрская праца Рэйфа Файнса і Жульет Бінош — Адысея і Пенелопы — робіць яго такім тонкім і прыгожым. 

Пенелопа запытваецца ў незнаёмца, чаму не вярнуўся яе муж, і Адысей адказвае — магчыма, ён баіцца, а мо ён заблытаўся? І тады няўцешная жанчына пытаецца ў ваяра, чаму ж мужчыны ідуць на вайну, чаму яны гвалцяць і забіваюць жанчын і дзяцей, і ці рабіў такое Адысей. Адказу яна не атрымлівае, але зразумела, што гэтае маўчанне — таксама адказ.

А далей Адысею даводзіцца даць рады мужчынам Ітакі, якія хацелі б зрабіць Пенелопу сваёй жонкай, але не дзеля яе шчасця і дабрабыту на востраве, а дзеля ўласнага дабрабыту. І тады мужчына, поўны гневу, абірае шлях гвалту, не абавязковы для Пенелопы, але адзіны магчымы для яго пасля таго, што ён перажыў.

Здаецца, і сам Адысей не лічыць сябе героем. У хаце свінапаса, які даў яму прытулак, былы цар слухае расповеды пра траянскага каня і тое, як Троя была скораная. Але калі ў яго — ён жа сказаў, што быў у Троі! — пытаюцца, як там усё было, ён адчувае, нібыта няма чым пахваліцца, і сарамліва кажа, што людзям падабаюцца гісторыі. Такім Адысея вы наўрад ці бачылі.

Прыгожа, як у гэтай частцы старажытнага сюжэту аўтары фільма знайшлі новае адценне. Канечне, гэта размова не толькі пра Адысея ды Пенелопу. І цяпер мы ўсе часам адчуваем (магчыма, непраўдзіва), што не даем рады чаканням грамадства і ўласных блізкіх, і таму, нам падаецца, лепш за ўсё збегчы. Асабліва гэта актуальна для мужчын — і яны, як нам геніяльна паказвае Файнс, могуць быць уразлівыя, тым больш калі мы кажам пра былых ваяроў. 

Павялічыць

Калі вам не даспадобы такія развагі, ідзіце на «Вяртанне», проста таму што гэта вельмі прыгожы фільм. Целы людзей тут знятыя так, што нагадваюць скульптуры старажытнай Грэцыі, а панарамы Ітакі і здымкі мора дадаюць атмасфернасці. У фільме шмат крыві, і на ёй нярэдка акцэнтуюць увагу, каб нагадаць, што старажытны герой ператварыўся ў траўмаванага ваяра, а яго палац, як кажа Пенелопа, у краму мясніка.

З іншага боку, Пазаліні і кампанія не надта клапоцяцца пра пачуцці гледачоў, якія звыкліся да таго, каб у кіно ім тлумачылі ўсё да апошняй хвіліны. Дыялогі ў стужцы простыя — гэта, хутчэй, гісторыя пра тое, каб адчуць, а не зразумець, пра тую працу, якую мусіць выканаць сам глядач, каб падняцца на вышыню ідэі.

Ёсць і пытанні, якія застануцца без адказу. Нам падаюць на сподачку Адысея ў час яго, магчыма, найвялікшай уразлівасці, але не кажуць, як ён да гэтага дайшоў. Пытанні да яго, што гучаць у фільме, маюць права на жыццё — і сапраўды, дзе яго войска, чаму ён вярнуўся толькі праз дзесяць гадоў? 

Але зноў — «Вяртанне» атрымалася фільмам пра пачуццёвае, а не пра рацыянальнае. Гэта ж так нерацыянальна — дапускаць думку, што зганьбаваны цар можа вярнуцца на сваю пасаду і ў сям’ю, якую ён кінуў. Аднак «Вяртанне» дае і надзею на лепшае, бо, як паказвае гісторыя, такая нерацыянальная любоў усё ж такі яшчэ нешта можа ў гэтым свеце.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0