У Буркіна-Фасо разгарнулася шпіёнская драма: агенты французскай разведкі правялі год у закладніках у прарасійскага рэжыму. Здавалася, выйсця няма, але сітуацыю выратавалі ўпартыя перамовы і пасярэдніцтва Марока.
Познім вечарам 18 снежня 2024 года прыватны самалёт Bombardier Challenger 604 прызямліўся ў аэрапорце Уагадугу, сталіцы Буркіна-Фасо. Гэты борт, які належыць мараканскай кампаніі Air Ocean Maroc, быў накіраваны спецслужбамі Марока з адной мэтай: эвакуацыя чатырох агентаў французскай Генеральнай дырэкцыі замежнай выведкі (DGSE), якія правялі больш за год у зняволенні.
Праз тры гадзіны пасля прызямлення французскія агенты падняліся на борт, і ў 23.52 самалёт узяў курс на Касабланку. У штаб-кватэры DGSE у Парыжы ўздыхнулі з палёгкай: завяршылася адна з самых складаных крызісных сітуацый у гісторыі ведамства. Яе падрабязнасці расказвае Le Monde.
Вытокі крызісу
Агенты DGSE прыбылі ў сталіцу Буркіна-Фасо Уагадугу ў лістападзе 2023 года з кароткатэрміновай тэхнічнай місіяй, звязанай з сістэмамі сувязі. Аднак праз два дні яны былі затрыманыя мясцовай службай бяспекі па абвінавачанні ў шпіянажы.
Праблемы ўзніклі праз грубыя памылкі: у аператыўнікаў не было дыпламатычных віз, а іх службовыя тэлефоны змяшчалі неабароненыя даныя, уключаючы фатаграфіі стратэгічных аб'ектаў. Гэтыя абставіны сталі прычынай іх арышту і наступнага абвінавачання ў «дэстабілізацыйнай дзейнасці».
Францыя расцаніла затрыманне як захоп закладнікаў і паспрабавала развязаць крызіс дыпламатычнымі метадамі. Аднак адносіны паміж Парыжам і Уагадугу ў апошнія гады пагоршыліся: пасля перавароту 2022 года Буркіна-Фасо пад кіраўніцтвам капітана Ібрагіма Траарэ разарвала сувязі з былой метраполіяй, умацоўваючы супрацоўніцтва з Расіяй.
Незадоўга да арышту ва Уагадугу прыбылі каля дваццаці афіцэраў ГРУ для працы з мясцовай разведкай. Гэта стала падставай для Парыжа падазраваць у тым, што адбываецца, уплыў Масквы.
Да сярэдзіны снежня 2023 года французскія ўлады прымаюць рашэнне эвакуяваць з Уагадугу ўсіх агентаў DGSE. Прэзідэнт Макрон, раздражнёны няздольнасцю спецслужбаў прадбачыць крызісы, зняў з пасады кіраўніка DGSE Бернара Эм'е, замяніўшы яго Нікаля Лернерам, які да гэтага кіраваў унутранай разведкай.
Тым часам затрыманых французаў пасля некалькіх дзён у ізаляцыі перамясцілі ў сакрэтныя вілы элітнага раёна Уага-2000.
Няўдалыя спробы вызвалення
Французскі бок задзейнічаў некалькі каналаў перагавораў. Спачатку да медыяцыі прыцягнулі прэзідэнта суседняй Тога Фора Гнасінгбэ, які асабіста адправіў сваіх дыпламатаў да капітана Траарэ.
Аднак перамовы праваліліся: Траарэ спачатку выставіў патрабаванне аб выдачы апазіцыянераў, якія знаходзяцца ў Францыі. Пасля таго, як Парыж у гэтым адмовіў, ён запатрабаваў каля 150 мільёнаў еўра. І гэтым разам французскі бок адмовіў.
У пачатку 2024 года Францыя звярнулася па дапамогу да ААЭ, але і гэты шлях аказаўся безвыніковым. Затрыманых тым часам раздзялілі на дзве групы па два чалавекі і замкнулі ў асобных пакоях на розных вілах. Іх стан заставаўся здавальняючым: ім аказвалі медыцынскую дапамогу пры малаважных праблемах са здароўем, кармілі і карэктна абыходзіліся, праўда, не дазвалялі выходзіць на двор.
Адзіныя візіты, якія яны мелі — гэта рэдкія сустрэчы з консулам і адвакатам, арганізаваныя французскім пасольствам. Але і гэтыя сустрэчы часта адмяняліся ў апошні момант без тлумачэнняў.
Сітуацыя зайшла ў тупік, і да пачатку вясны французскія спецслужбы пачалі рыхтавацца да магчымай сілавой аперацыі. У сакавіку разведка ідэнтыфікавала вілы, дзе былі размешчаныя агенты.
Быў распрацаваны дэталёвы план штурму з выкарыстаннем верталётаў з суседняй краіны. Аднак аперацыю палічылі занадта складанай і небяспечнай — як з гуманітарнага, так і з палітычнага пункту гледжання.
Удзел Марока
Ключавым момантам у вырашэнні, здавалася б, тупіковай сітуацыі стала падключэнне Марока, з якім у Буркіна-Фасо гістарычна склаліся добрыя адносіны. Капітан Траарэ праходзіў навучанне ў Марока ў 2014 годзе і высока цаніў супрацоўніцтва з гэтай краінай.
Акрамя таго, у Марока праходзілі навучанне прадстаўнікі буркінійскай разведкі, уключаючы дзейнага кіраўніка Агенцтва нацыянальнай разведкі (ANR, Agence nationale de renseignement) Буркіна-Фасо Оўмару Ябры. Гэты факт, а таксама асабістыя сувязі Ябры з мараканскімі калегамі робяць Рабат (сталіца Марока) ідэальным саюзнікам для Парыжа.
Францыя, у сваю чаргу, у 2024 годзе пайшла на палітычны крок, прызнаўшы суверэнітэт Марока над Заходняй Сахарай — рэгіёнам, які яшчэ з 1970-х гадоў імкнецца да незалежнасці. Гэта палепшыла двухбаковыя адносіны і адкрыла дарогу для ўзаемадзеяння разведвальных службаў.
На працягу наступных месяцаў мараканскія прадстаўнікі неаднаразова сустракаліся з буркінійскімі ўладамі. У снежні перамовы прывялі да раптоўнага поспеху. 18 снежня французскія агенты былі вызваленыя.
Кошт вызвалення
Умовы здзелкі застаюцца загадкай. Паводле інфармацыі крыніц, Марока выплаціла 60 мільёнаў еўра і выдзеліла Буркіна-Фасо абсталяванне. Аднак афіцыйныя асобы Францыі адмаўляюць выплату выкупу. Для французскіх спецслужбаў гэтая справа стала ўрокам, які падкрэслівае важнасць прадуманага падыходу да аперацый у нестабільных рэгіёнах.
Прапагандыстка АНТ Наталля Стэльмах змяніла імя на Наці Рышна і зарабляе ў Мексіцы на шаманах і наркатычных грыбах45
Каментары